De democratie bereikt komende week weer haar vierjaarlijkse hoogtepunt: verkiezingsdag, over drie dagen uitgesmeerd. Bij anarchisten loopt de houding uiteen. De een gaat stemmen om een hard links en antiracistisch geluid iets hoorbaarder te maken. De ander om paal en perk te stellen aan Rutte en aan uiterst rechts. Weer een ander doet helemaal niet mee aan de poppenkast. Maar zowel de stemmende als de niet stemmende radicaal gelooft niet echt dat representatieve democratie het terrein is waarop we de strijd voor autonomie en vrijheid, voor gelijkwaardigheid, solidariteit en duurzaamheid, echt kunnen winnen.
In parlementaire democratie zien we dus weinig tot niets. Maar hoe zit dat met directe democratie? Kunnen we een maatschappij besturen via assemblees waar iedereen zeggenschap heeft, en waar bindende besluiten worden genomen? Het is een idee dat je ook onder anarchisten aantreft. In sociale bewegingen vanaf 2011 zoals Occuppy in de VS, de Indignados in Spanje en vele anderen, weerklinkt dit idee van een ‘democratie van de 99 procent’. Er zijn echter grote vraagtekens bij te plaatsen. Precies dat doet CrimethInc. in het boekje ‘From Democracy to Freedom’.
Het boekje biedt een bespreking van het begrip ‘democratie’ zelf en laat zien dat – hoe je het ook precies organiseert – daar toch het idee van bindende beslissingsmacht in zit. Er ligt dus, ook in de directe democratie van assemblees en dergelijke – toch een soort staat op de loer, als assemblees centraal gaan bepalen wat alle deelnemers ervan wel en niet mogen doen. Berucht zijn voorbeelden van algemene vergaderingen in door actievoerders bezette gebouwen die gaan besluiten of een paar actievoerders op etage drie bij kamer 27 wel of geen poster van actiegroep zus of zo mogen ophangen. Kortom: als algemene vergaderingen op gaan treden als staatsmacht.
CrimetInc. haalt haar voorbeelden uit een reeks van case-studies. Juist dat maakt de tekst extra waardevol. Het boek bevat een heel stuk leerzame geschiedschrijving, leerzaam voor wie zelf in actie is, komt of wil komen. Uit die case studies – de VS, Griekenland, Spanje, Slovenië en Bosnië – blijkt herhaaldelijk dat, waar we de zelforganisatie van de strijd opvatten als democratie, de gecentraliseerde, bureaucratische verlamming van eigen initiatief op de loer ligt.
Ook biedt die directe democratie een brug naar politieke partijen die zich de leuzen eigen maken en mensen alsnog achter zich krijgen via de stembus. Zo werd in Griekenland de linkse partij Syriza sterk, eerst in de direct-democratische volksvergaderingen op pleinen en dergelijke, vervolgens in de stembus. Ze beloofde een eind aan bezuinigingsbeleid, won de verkiezingen in 2015, ging regeren, capituleerde voor internationale kapitalistische druk, demoraliseerde haar aanhang, en baande daarmee de weg voor rechts dat nu weer regeert en de sociale bewegingen terroriseert. Zo ver loopt de tekst weliswaar niet door, want die is uit 2017, toen Syriza nog regeerde. Het argument dat directe democratie er radicaal uitziet maar, precies omdat het democratie is en dus toch een soort van staat, blijft overeind ook zonder deze tragische ontknoping. Het is een droeve, doch leerzame geschiedenis. En het geloof in directe democratie speelde hierin een rol.
De tekst is uitgegeven als een aantrekkelijk boekje van ruim 200 pagina’s, mooi geïllustreerd zoals we dat van CrimethInc. gewend zijn. Op anarchistische boekenbeurzen hebben we het boekje op de distro van de Autonomen Brabant doorgaans beschikbaar. Maar je kunt de tekst ook online lezen. Doe er je voordeel mee!
CrimethInc., ‘Frome Democracy to Freedom – The difference between government and self-determination’, (Salem, Oregon, 2017)
Online: https://nl.crimethinc.com/2016/04/29/feature-from-democracy-to-freedom
